سرطان از بزرگترین و تقریباً پیچیده‌ترین چالش‌های علم پزشکی در جهان است. سالانه میلیون‌ها نفر در جهان مبتلا به سرطان می‌شوند. سرطان عبارت است از رشد غیرقابل کنترل سلول‌ها که به بافت‌های اطراف آسیب می‌زند و همچنین می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن نیز برسد و سلامت آن‌ها را تهدید کند.
در گذشته درمان سرطان به جراحی، شیمی درمانی و پرتو درمانی محدود می‌شد. این روش‌ها عوارض جانبی شدید و محدودیت‌های زیادی داشتند؛ اما امروزه شاهد پیشرفت‌های زیادی در درمان انواع سرطان هستیم که کیفیت زندگی بیماران و موفقیت درمان را افزایش می‌دهند. روش‌هایی نوین مانند درمان‌های هدفمند، ایمنی درمانی و ژن درمانی از مهمترین روش‌های نوین در درمان سرطان است.
در این مقاله به بررسی مهمترین روش‌های نوین درمان سرطان می‌پردازیم.
ایمنی درمانی سرطان
در ایمنی درمانی از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با عفونت‌ها و مخصوصاً شرایطی مثل سرطان استفاده می‌شود. در این روش سیستم ایمنی را آموزش می‌دهند تا سلول‌های سرطانی را شناسایی کرده و به آن‌ها حمله کند. ایمنی درمانی با روش‌های متعددی قابل انجام است.
- داخل وریدی (IV): تزریق به رگ‌ها
- خوراکی: به صورت قرص یا کپسول که می‌توانید میل کنید.
- موضعی: به صورت کرم که بر روی پوست استفاده می‌شود. این روش معمولاً در مراحل اولیه درمان سرطان پوست به کار می‌رود.
- داخل مثانه: مستقیم به مثانه تزریق می‌شود.
از مزیت‌های مهم این روش این است که می‌توان به مناطقی از بدن دسترسی پیدا کرد که جراحی نمی‌تواند. همچنین می‌تواند تومورها و متاستازهایی که در تصاویر پزشکی قابل مشاهده نیستند را شناسایی کند.
ایمنی درمانی سرطان انواع مختلفی دارد:
- مسدودکننده‌های نقطه کنترل ایمنی (ICB)
- درمان سلولی اکتسابی (ACT)
- آنتی‌بادی‌های مونوکلونال
ایمنی درمانی یک درمان جدید است که در سال‌های اخیر تعداد بیشتری از آن توسط FDA آمریکا تأیید شده است.
درمان هدفمند سرطان
این روش بخشی از رویکردی به نام پزشکی شخصی یا پزشکی دقیق است. این درمان مسیرهای مولکولی که برای رشد تومور ضروری هستند را مسدود می‌کنند. این داروها به صورت خوراکی یا تزریقی تجویز می‌شوند و سلول‌های سرطانی یا گیرنده‌های خاص روی سلول‌های سرطانی را مورد هدف قرار می‌دهند و به سلول‌های سالم بدن آسیبی نمی‌رسانند. این روش در سال ٢٠٠۴ معرفی شد و اکنون به عنوان یک درمان شخصی سازی شده برای درمان انواع سرطان کاربرد دارد.
برای انجام این روش ابتدا پزشک آزمایش‌های ژنتیک یا نشانگر زیستی انجام می‌دهد تا مشخص شود که بیمار واجد شرایط دریافت این درمان هست یا خیر. این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کند تا براساس ویژگی‌های مولکولی و جهش‌های ژنتیکی تصمیمی آگاهانه بگیرد.
در سال ٢٠٠۶ تنها ۵.١٣٪ از آمریکایی‌های مبتلا به سرطان واجد شرایط درمان هدفمند بودند. تا سال٢٠٢٠، این عدد به ١٣.۶٪ افزایش یافته است.
برخی نمونه‌های داروهای هدفمند:
بوازیزوماب (آوستین)
آلیکنیب (آلِسِنسَا)
ایبروتینیب (ایمبروویکا)
ایماتینیب (گلیوِک)
پالبوسیکلیب (ایبرانس)
در حال حاضر درمان هدفمند فقط برای جهش‌های ژنتیکی خاص موجود است؛ اما محققان در حال شناسایی ژن‌های بیشتر و توسعه داروهای این روش برای درمان انواع سرطان هستند.
تفاوت درمان‌های هدفمند با شیمی‌درمانی و ایمنی درمانی
در درمان هدفمند فقط از داروهایی استفاده می‌شود که جهش‌های موجود در سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند اما شیمی‌درمانی تمام سلول‌هایی که به سرعت تقسیم می‌شوند را از بین می‌برد؛ حتی سلول‌های سالم را. اما ایمنی درمانی از سیستم ایمنی خود بدن استفاده می‌کند و آنتی‌بادی‌های مونوکلونال را که به سلول‌های سرطانی متصل می‌شوند را استفاده می‌کند.
نکته مهم این است که درمان هدفمند می‌تواند از تقسیم سلول‌های سرطانی و درنتیجه ایجاد سلول‌های سرطانی جدید جلوگیری کند اما شیمی‌درمانی فقط به سلول‌های سرطانی ایجاد شده حمله می‌کند.
هورمون درمانی سرطان
این روش برای درمان آن دسته از سرطان‌ها به کار می‌رود که برای رشد به هورمون‌ها نیاز دارند. در هورمون درمانی، هورمون‌های مربوط به رشد سرطان مسدود یا تغییر داده می‌شوند. این روش برای درمان انواع سرطان پستان و سرطان پروستات کاربرد دارد. همچنین این روش ممکن است با سایر روش‌ها مانند پرتو درمانی و جراحی ترکیب شود.
برخی از نمونه‌های هورمون درمانی عبارتند از:
- لوپروئولید (لوپرون)
- آناستروزول (آریمدکس)
- لترزول (فمارا)
- تاموکسیفن (نولوادکس)
- فولسترانت (فاسلودکس)
برخی از عوارض جانبی هورمون درمانی عبارتند از: خستگی، حساس شدن سینه‌ها، گرگرفتگی، تغییرات خلق و خو، تهوع و اسهال.
فناوری نانو در درمان سرطان
استفاده از فناوری نانو در درمان سرطان هنوز در مراحل ابتدایی و تحقیقاتی است؛ با این حال اکنون تعدادی دارو مبتنی بر نانوکارجو در دسترس هستند که تعدادی از این داروها سالهاست که توسط FDA و دیگر آژانس‌های نظارتی تأیید شده و با موفقیت در مراحل بالینی استفاده می‌شوند. همچنین تعدادی از روش‌های مبتنی بر نانو در مراحل آزمایش بالینی هستند.
معیار موفقیت نانو تکنولوژی در پزشکی و درمان سرطان، توانایی انتقال موثر کشفیات تحقیقاتی به محیط بالینی به منظور درمان و تشخیص بهتر است. نانو تکنولوژی در درمان سرطان با استفاده از مواد مهندسی شده، برای توسعه و پیشرفت دستگاه‌ها و درمان‌ها کاربرد دارد که می‌توانند سمیت را کاهش و اثربخشی را افزایش دهند.
سوالات متداول در خصوص درمان‌های نوین سرطان
- آیا ما نقشی در درمان سرطان خود داریم؟
بله تصمیم‌گیری در مورد زمان و نوع درمان می‌تواند در نتیجه درمان تاثیرگذار باشد و همچنین می‌توانیم از پزشکان دیگر مشورت بگیریم.
- پزشک چگونه بهترین نوع درمان را برای افراد انتخاب می‌کند؟
پزشک با توجه به سن، نوع سرطان، ویژگی‌های تومور، سلامت عمومی و سایر عوامل برنامه درمانی را پیشنهاد می‌کند.
- آیا برای مقابله با عوارض جانبی داروهای سرطان داروی خاصی تجویز می‌شود؟
برای این منظور ممکن است داروهای حمایتی تجویز شود. مانند داروهای مسکن، داروهای ضد تهوع و داروهایی برای درمان کاهش تعداد گلبول‌های سفید و پیشگیری از عفونت.
- عوارض جانبی درمان‌های هدفمند چیست؟
عوارض جانبی شایع مانند مشکلات پوستی و آکنه، سوزش، خارش و مشکلات کبدی مانند هپاتیت.
عوارض جدی‌تر مانند فشارخون بالا، آسیب به قلب، مشکلات لخته شدن خون و کندی در بهبود زخم‌ها.
- مدت زمان درمان هدفمند چقدر است؟
مدت زمان درمان هدفمند بستگی به عواملی مختلفی دارد مثل نوع سرطان، واکنش بیمار به درمان و داروهای استفاده شده.
- آیا ایمنی درمانی می‌تواند همه‌ی سرطان‌ها را درمان کند؟
در حال حاضر تحقیقات کافی برای تأیید این روش برای همه انواع سرطان‌ها وجود ندارد اما شواهد نشان می‌دهد که ایمنی درمانی ممکن است درمانی موثر برای سرطان کلیه و سرطان ریه باشد.