احتمالا برای شما هم پیش آمده است که با کسانی مواجه شوید که در هنگام مراجعه به پزشک اصرار دارند که حتما داروهای خود را به صورت تزریقی دریافت کنند، یا کسانی که ترجیح می‌دهند به جای استفاده از داروهای تزریقی از داروهای خوراکی استفاده کنند.
این موضوع باعث می‌شود بسیاری از افراد از خودشان بپرسند که اثر بخشی داروهای تزریقی بهتر است یا خوراکی؟ بسیاری از افراد معتقدند که تزریق بهترین روش است. در نگاه اول، این دیدگاه منطقی به نظر می‌رسد، زیرا تزریق به سرعت داروی موردنیاز را به بدن بیمار می‌رساند؛ اما آیا تزریق واقعاً بهترین روش مصرف دارو است؟ واقعیت این است که نمی‌توان به این پرسش پاسخ کلی داد و جواب آن به شرایط فرد بستگی دارد. در ادامه این مقاله سعی می‌کنیم تا به این پرسش پاسخ دهیم.
چه زمانی تزریقات بهتر از داروهای خوراکی هستند؟
اولین نکته‌ای که درباره این موضوع باید به آن توجه کنیم شرایط بیمار است. در برخی موارد که فرد دچار ترس شدید از تزریقات و سوزن است، شاید تنها راه برای درمان او، خصوصا در بیماری‌هایی که کمی طول درمان بیشتری دارند، استفاده از داروهای خوراکی باشد.
از سوی دیگر در برخی از موارد تنها راه موثر مصرف یک دارو، استفاده از آن به صورت تزریقی است. اگر این شرایط خاص را که با توجه به ماهیت برخی از داروها یا شرایط سلامت برخی از افراد به وجود می‌آید نادیده بگیریم، باید به این پرسش پاسخ دهیم که به‌طور کلی تفاوت داروهای تزریقی و خوراکی چه مواردی هستند؟
در مورد ویتامین‌ها و مواد مغذی، تزریقات معمولاً نسبت به داروهای خوراکی ترجیح داده می‌شوند. این موضوع به‌ویژه در مورد کوکتل‌های ویتامینی صدق می‌کند. دلیل اثربخشی بالای تزریقات و درمان‌های وریدی ویتامینی این است که آن‌ها می‌توانند بسیاری از مشکلات مرتبط با مصرف خوراکی مواد مغذی را دور بزنند. با این حال اگر نیاز به مصرف روزانه برخی از ویتامین‌ها دارید، شاید تزریق روزانه ویتامین با توجه به درد و آسیب آن ایده خوبی نباشد. با توجه به این موضوع برای ویتامین‌های مورد نیاز روزانه بدن بهتر است از مکمل‌های خوراکی استفاده کنید.
وقتی ویتامین‌ها و مواد مغذی به صورت خوراکی مصرف می‌شوند، باید از بدن و به صورت دقیق‌تر از سیستم گوارش عبور کنند تا به جریان خون برسند. در طی این مسیر، اغلب این مواد مغذی به دلایل مختلف از مسیر منحرف شده یا از رسیدن به اهداف مورد نظر خود باز می‌مانند. از سوی دیگر، تزریق وریدی مستقیماً به جریان خون وارد می‌شود، به این معنا که بیمار ۱۰۰ درصد ویتامین‌ها یا مواد مغذی تجویز شده را دریافت می‌کند.
چه زمانی داروهای خوراکی مؤثرتر هستند؟
همان‌طور که قبلاً اشاره شد، برخی داروها نمی‌توانند در صورت تزریقی بودن مؤثر باشند. این موضوع به‌ویژه در درمان برخی بیماری‌ها صدق می‌کند. برای مثال، کرم قلاب‌دار را در نظر بگیرید. از آنجا که کرم قلاب‌دار در معده فرد زندگی می‌کند، تزریق دارو بی‌تأثیر خواهد بود. تنها با تجویز خوراکی دارو می‌توان این انگل را به‌طور مؤثر درمان کرد.
ویژگی‌های داروهای خوراکی
یکی از ویژگی‌های کلیدی استفاده از داروهای خوراکی، اثرگذاری کندتر آن‌ها نسبت به تزریقات است. در این داروها احتمال ایجاد عوارض مرتبط با تزریق بسیار کمتر است و می‌توان آن‌ها به آسانی مصرف کرد.
از سوی دیگر با توجه به زمانبر بودن پروسه گوارش و جذب ممکن است فاصله گذاری برای مصرف داروهایی که در صورت مصرف همزمان تداخل دارند یا از جذب آن‌ها کاسته می‌شود، دشوارتر باشد.
علاوه بر این داروهای خوراکی ممکن است برای بیمارانی که دچار استفراغ شدید، آسیب به مخاط گوارشی، یا سندرم سوء جذب هستند، مناسب نباشند. برای بیمارانی که در حالت کما هستند یا نمی‌توانند غذا یا مایعات مصرف کنند، دارو می‌تواند از طریق لوله تجویز شود.
در آخر لازم است به این نکته توجه کنید که معمولاً هزینه داروهای تزریقی بیشتر از داروهای خوراکی است. و قرص‌ها، کپسول‌ها و … به راحتی در داروخانه‌های سراسر کشور در دسترس هستند.
ویژگی‌های داروهای تزریقی
داروهای تزریقی اثرگذاری سریع‌تری دارند و اغلب در شرایط اضطراری استفاده می‌شوند. در هنگام بروز عفونت، آنتی‌بیوتیک‌های تزریقی زمانی تجویز می‌شوند که بیمار عفونت شدید داشته باشد، محل عفونت عمیق باشد یا آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی مؤثر نباشند.
علاوه بر این موضوع لازم است توجه کنید که برخی داروها فقط به‌صورت تزریقی تولید می‌شوند، زیرا جذب آن‌ها از دستگاه گوارش ضعیف است یا به‌راحتی توسط شیره معده تخریب می‌شوند. داروهای تزریقی در مواردی که بیمار نمی‌تواند مایعات مصرف کند، مانند استفراغ بیش از حد یا مشکلات گوارشی که باعث سوء جذب می‌شوند، انتخاب بهتری هستند.
هرچند که ممکن است که بسیاری از افراد داروهای تزریقی را داروهای موثرتری بدانند اما تزریق ممکن است باعث عوارضی مانند درد، ترومبوز، آبسه، التهاب ورید، عفونت، شوک آنافیلاکسی یا نکروز بافت شود. نکته دیگری که مصرف داروهای تزریقی را دشوار می‌کند این حقیقت است که بیماران معمولاً نمی‌توانند تزریقات را در خانه انجام دهند (به جز برخی داروها مانند انسولین) و باید به مراکز درمانی مراجعه کنند تا دارو تحت نظارت کارکنان پزشکی تزریق شود.
کدام مؤثرتر است؟ داروهای خوراکی یا تزریقی؟
آیا تزریقات بهتر از داروهای خوراکی عمل می‌کنند؟ بستگی دارد به ویژگی‌های شیمیایی دارو پاسخ متفاوت خواهد بود. برای مثال، انسولین را در نظر بگیرید. اگر به‌صورت خوراکی مصرف شود، ممکن است توسط آنزیم‌های گوارشی بدن تخریب شده و بی‌اثر شود. بنابراین باید تزریق شود. به همین شکل، برخی داروها فقط در حالت جامد مؤثر هستند و در صورت تزریق بی‌اثر خواهند بود.
تصمیم پزشک برای تجویز داروهای خوراکی یا تزریقی (تزریق عضلانی، زیرجلدی یا وریدی آهسته) به‌طور کامل به هدف درمان، وضعیت واقعی بیماری بیمار و عوامل فارماکوکینتیک و فارماکودینامیک دارو بستگی دارد.
هدف از مصرف دارو این است که نوعی دارو انتخاب شود که بتواند غلظت کافی در محل اثر ایجاد کند تا اثربخشی خود را نشان دهد. همچنین، دارو نباید عوارض جانبی خطرناک زیادی داشته باشد، استفاده از آن آسان باشد، طعمی خوشایند داشته باشد و در زمان تزریق کمترین درد را ایجاد کند و قیمت آن مناسب باشد.
داروهای تزریقی به‌سرعت به غلظت بالایی در خون و محل اثر می‌رسند، اما ممکن است سریع‌تر نیز از بدن دفع شوند. برای مثال، آنتی‌بیوتیک آمپی‌سیلین وریدی ظرف ۲-۳ دقیقه به غلظت حداکثری در خون می‌رسد و ظرف ۵ ساعت دفع می‌شود، بنابراین نیاز به تزریق حداقل ۴ بار در روز دارد. در تزریق عضلانی، این زمان به ۴۵-۶۰ دقیقه می‌رسد و ظرف ۷-۸ ساعت دفع می‌شود، بنابراین نیاز به تزریق عضلانی حداقل ۳ بار در روز دارد.
در نهایت نمی‌توان پاسخ قطعی داد که کدام روش بهتر است. انتخاب شکل دارو به شرایط بیماری، ویژگی‌های بیمار، هزینه و عوامل دیگر بستگی دارد. در اکثر موارد، مصرف خوراکی دارو در دوزهای مناسب می‌تواند اثر درمانی لازم را ایجاد کند. داروهای خوراکی همچنین درد کمتری برای بیماران، به‌ویژه کودکان، ایجاد می‌کنند، عوارض کمتری نسبت به تزریقات دارند، استفاده از آن‌ها آسان‌تر است و قیمت معقول‌تری دارند.
کلام آخر: نتیجهگیری در خصوص مقایسه دارویهای تزریقی و داروهای خوراکی
داروهای تزریقی و خوراکی هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. انتخاب شکل مناسب دارو به وضعیت بیماری، ویژگی‌های بیمار، هزینه و عوامل دیگر بستگی دارد. بیماران باید دقیقاً از نسخه پزشک پیروی کنند تا ایمنی و اثربخشی دارو تضمین شود.