توضیحات

زولنا، درمان بیماری‌های مرتبط با استخوان

زولنا® (زولدرونیک‌اسید) یک دارو از دسته بیس‌فسفونات‌ها می‌باشد که بازجذب استخوان به واسطه سلول‌های استئوکلاست را مهار کرده و موجب کاهش تخریب سلول‌های استخوانی، کاهش کلسیم و فسفر خون و همچنین افزایش حذف آن‌ها از گردش خون می‌شود.

 

موارد مصرف زولنا

• متاستاز استخوانی تومورهای جامد
• هایپرکلسمی (سطح بالای کلسیم خون) ناشی از بدخیمی‌ها (کلسیم سرمی اصلاح‌شده بالای 12 میلی‌گرم در دسی‌لیتر)
• ضایعات استئولیتیک ناشی از مالتیپل میلوما

 

شکل دارویی زولنا

5 میلی‌لیتر محلول غلیظ تزریقی حاوی 4 میلی‌گرم زولدرونیک‌اسید

 

نحوه آماده‌سازی زولنا

• از تزریق محلول رقیق نشده زولنا جدا خودداری شود.
• برای رقیق‌سازی محلول غلیظ زولنا، محتویات هر ویال 5 میلی‌لیتری را در 100 میلی‌لیتر محلول سدیم کلراید 9/0 درصد و یا در 100 میلی‌لیتر محلول دکستروز 5 درصد رقیق می‌شود.
• محلول رقیق‌شده باید بلافاصله پیش از تزریق تهیه گردد. در صورت عدم تجویز دارو پس از رقیق¬سازی، محلول رقیق‌شده تا 24 ساعت در دمای یخچال (2 تا 8 درجه سانتی‌گراد) پایدار است.
• محلول پیش از تزریق باید به دمای اتاق برسد.
• پیش از تزریق، محلول باید از نظر بی‌رنگ بودن، شفافیت و عدم حضور ذرات خارجی بررسی شود.
• از تزریق همزمان دارو با هرگونه محلول حاوی کلسیم (مانند محلول رینگر لاکتات و یا کاتیون‌های دو ظرفیتی) جدا خودداری شود.

 

نحوه و مقدار تزریق زولنا

• زولنا® به صورت انفوزیون وریدی در مدت زمان حداقل 15 دقیقه تزریق می‌شود.
• لاین تزریق پس از اتمام تزریق با 10 میلی‌لیتر نرمال سالین فلاش می‌گردد.
• زولنا® را نباید از لاین تزریق دیگر داروها تزریق کرد.
• بیمار پیش از تزریق باید به میزان کافی مایعات دریافت کرده و هیدراته باشد. در افراد سالمند و تحت درمان با داروهای مدر، مایع درمانی حداقل با 500 میلی‌لیتر آب (معادل 2 لیوان) مد نظر قرار گیرد.

 

موارد نیازمند پایش در زمان مصرف زولنا

• قبل از هر بار تزریق زولنا®، باید عملکرد کلیوی (کلیرانس کراتینین) بیمار مورد بررسی قرار گیرد. مقدار کراتینین سرم در بیماران در معرض خطر باید به طور منظم پایش شود.
• به دلیل هایپوکلسمی ناشی از زولدرونیک‌اسید، پیش از تزریق دارو باید سطح کلسیم بیش از 8.4 mg/dL و سطح ویتامین د بیش از 30 ng/mL باشد. در صورتی که فرد دچار کمبود کلسیم باشد، قبل از شروع زولنا® و با صلاحدید پزشک، دریافت مقادیر کافی کلسیم و ویتامین د توصیه می‌شود. سایر اختلالات الکترولیتی نیز باید پیش از تجویز دارو، درمان شوند.
• سطح هموگلوبین به هماتوکریت بیمار باید به طور مداوم بررسی شود.
• بیمار باید به طور منظم از نظر بهداشت دهان و دندان و علائمی نظیر درد، تورم، احساس گزگز در ناحیه دهان و یا فک، لق شدن دندان‌ها و یا عفونت لثه پایش گردد.
• هرگونه درد در قسمت ران، کشاله ران و یا مفصل ران باید مورد بررسی قرار گیرد.
• در بیماران مالتیپل میلوما برای بررسی آلبومینوری، هر 3 تا 6 ماه باید تست ادرار گرفته شود.

 

موارد منع مصرف زولنا

• حساسیت به زولدرونیک‌اسید یا سایر بیس‎‌فسفونات‌ها (مانند آلندرونیت)
• نارسایی حاد کلیوی و یا نارسایی مزمن و شدید کلیوی (کلیرانس کراتینین کمتر از 35 ml/min)
• هایپوکلسمی (سطح پایین کلسیم خون)
• بارداری و شیردهی

 

هشدارها و موارد احتیاط مصرف زولنا

مصرف همزمان سایر فراورده‌های دارویی با ماده موثره زولدرونیک‌اسید، باید از نظر تداخلات ارزیابی گردند.

مصرف داروهای موثر بر عملکرد کلیه (مانند داروهای مدر، آنتی‌بیوتیک‌ها و …) می‌توانند منجر به هم‌افزایی اثرات نامطلوب بر کلیه شوند.

در بیماران با مشکلات کلیوی، ممکن است عوارض جانبی با شدت بالاتری بروز یابند؛ بنابراین می‌بایست دارو با حساسیت بالاتری تجویز شده و بیمار با دقت بیشتری پایش گردد. در افرادی که کلیرانس کراتینین کمتر از 60 ml/min دارند باید تنظیم دوز صورت گیرد.

در بیمارانی که توانایی مصرف مکمل‌های کلسیمی ندارند، سطح کلسیم سرم باید با فواصل زمانی کمتری مورد ارزیابی قرار گیرد.

در بیماران مبتلا به هرگونه مشکلات در دهان یا دندان، باید اقدامات درمانی لازم پیش از تجویز دارو صورت گیرد.

بیمارانی که سابقه‌ی مصرف سایر بیس‌فسفونات‌ها را دارند، می‌بایست از نظر بروز عوارض درمان طولانی مدت با این دسته دارویی ارزیابی شود.

مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی سبب افزایش خطر بروز عوارض استخوانی می‌گردد.

برداشتن یک قسمت یا تمام غده‌ی پاراتیروئید و یا برداشتن قسمتی از روده باعث ایجاد اختلال در سطح کلسیم می‌شود.

ابتلا به سرطان و یا استعمال سیگار، ریسک بروز عوارض استخوانی را افزایش می‌دهد.

 

 

مصرف زولنا در دوران بارداری و شیردهی

پیشنهاد می‌شود که این دارو در بارداری و شیردهی تجویز نگردد.

 

عوارض جانبی زولنا و نحوه‌ی مدیریت آن‌ها

• پس از تزریق زولنا® ممکن است علائمی چون تب، لرز، ضعف، خستگی و یا درد عضلات و مفاصل بروز کند. تجویز استامینوفن و یا ایبوپروفن طبق صلاحدید پزشک می‌تواند در کاهش بروز علائم ذکر شده موثر باشد.
• زولنا® ممکن است باعث مشکلات کلیوی شود؛ احتمال بروز این عوارض در مواردی مانند سن بالا، مصرف همزمان با داروهای مدر، مصرف همزمان با داروهایی که سمیت کلیوی ایجاد می‌کنند (مانند برخی آنتی‌بیوتیک‌ها) و عدم دریافت مایعات کافی، بیشتر است. برای کاهش خطر ابتلا به عارضه کلیوی بهتر است کراتینین سرمی بیمار به طور منظم در افراد با ریسک بالا پایش گردد و مصرف همزمان زولنا® با داروهایی که می‌توانند بر عملکرد کلیه تاثیر بگذارند با احتیاط صورت گیرد. بیماران با فاکتورهای ذکر شده، قبل از تجویز زولنا® باید به میزان کافی مایعات دریافت کنند. مدت زمان انفوزیون این دارو باید حداقل 15 دقیقه باشد. اگر وضعیت کلیه بیمار بدون علت مشخص بدتر شود، دارو باید موقتا قطع گردد و در صورت بازگشت عملکرد کلیوی به میزان 10 درصد پایه، ممکن است تجویز دوز قبلی از سر گرفته شود.
• ممکن است آلبومینوری (بیش از 500 میلی‌گرم طی 24 ساعت) در بیماران مبتلا به مالتیپل میلوما رخ دهد. در این صورت دارو باید تا زمان بهبود کامل عملکرد کلیه قطع شود، سپس هر 3 تا 4 هفته عملکرد کلیوی بررسی شده و مدت زمان انفوزیون دارو باید به حداقل 30 دقیقه افزایش پیدا کند.
• در بیمارانی که سطح کلسیم و ویتامین د پایین‌تری دارند، افت کلسیم ناشی از زولنا® بیشتر دیده می‌شود. با صلاحدید پزشک، مصرف مقادیر کافی کلسیم و ویتامین د توصیه می‌گردد.
• عارضه نادر نکروز استخوان فک به دنبال مصرف طولانی مدت زولنا® ممکن است رخ دهد و احتمال بروز آن در موارد زیر بیشتر است:

1. وضعیت نامناسب بهداشت دهان و دندان
2. ایمپلنت یا دندان مصنوعی
3. مداخلات دندان‌پزشکی همزمان با مصرف زولدرونیک‌اسید
4. شیمی درمانی و رادیوتراپی همزمان با مصرف زولدرونیک‌اسید
5. مصرف همزمان زولدرونیک‌اسید با کورتیکواستروئیدها
6. ابتلا به اختلالات خونی (نظیر کم‌خونی و یا اختلالات انعقادی)

 

توصیه می‌گردد قبل از شروع مصرف زولنا®، وضعیت سلامت دهان و دندان بیمار بررسی شود تا در صورت نیاز به مداخلات دندان‌پزشکی قبل از شروع مصرف دارو، اقدامات لازم انجام گیرد. رعایت مناسب بهداشت دهان و دندان، استفاده از دهان‌شویه و آنتی‌بیوتیک خوراکی با صلاحدید پزشک پس از انجام مداخلات دندان‌پزشکی، به کاهش بروز این عارضه کمک خواهد کرد. بهتر است بین مداخلات دندان‌پزشکی و تزریق زولنا®، حداقل دو تا سه ماه فاصله باشد.

 

تداخلات دارویی زولنا

در مورد مصرف زولنا® به همراه دارو یا مکمل‌های دیگر با پزشک یا داروساز مشورت شود.

 

بسته‌بندی زولنا

هر بسته حاوی 1 عدد ویال می‌باشد.

 

شرایط نگهداری زولنا

• دارو در دمای کم‌تر از 30 درجه سانتی‌گراد، دور از نور و رطوبت نگهداری شود.
• دارو تا پایان ماه ذکر شده در تاریخ انقضای بسته بندی قابل استفاده است. از مصرف و نگهداری داروهای تاریخ گذشته خودداری کنید.

 

منابع

1. http://www.medicines.org.uk/emc
2. Zoledronic Acid: Drug information, UpToDate 2023